Ik vind het rouwmodel van dr. Worden [1] een heel interessant kader
om te begrijpen hoe 'verwerking' in elkaar zit. Daarom wil ik graag hieronder
een samenvatting weergeven.
Een rouwende persoon moet 4 rouwtaken verwerken om het verwerkingsproces bij
verlies van een dierbare te voltooien. Het feit dat dr. Worden spreekt over
rouwtaken, maakt duidelijk dat de rouwende zelf werk moet verzetten om te
herstellen.
Rouwtaak 1: de realiteit
van het verlies accepteren.
Zowel rationeel als
emotioneel moet je tot besef komen dat de overledene werkelijk dood is en niet
meer zal terugkomen. Dit vraagt tijd.
Vertaling naar kinderen:
- Kinderen kunnen niet
langt met de trieste realiteit bezig zijn, ze doen dit met tussenpozen en in
beperkte hoeveelheid. Het duurt gemiddeld een jaar voor kinderen beseffen dat
ze alleen verder moeten.
- Sommige kinderen stellen
het rouwproces uit. Als de rouwreacties verlaat op gang komen, zien volwassenen
vaak geen verband meer tussen het verlies van het kind en de reactie. Ze
krijgen dan vaak de stempel van 'lastige leerling'.
Hoe kinderen helpen met
deze rouwtaak?
- Wees zo open mogelijk
over wat er gebeurd is. Antwoord rustig op hun concrete vragen.
- Laat de kinderen
persoonlijk afscheid nemen van de overledene. Leg hen heel precies uit wat ze
te zien gaan krijgen, voor ze gaan groeten. Dwing de kinderen niet, maar moedig
ze wel aan. Maak foto's voor het geval ze later spijt krijgen van het feit dat
ze niet zijn gaan groeten. Betrek kinderen ook zo veel mogelijk bij alles wat
geregeld moet worden.
(Dit had ik zelf nooit
kunnen denken! Ik zou kinderen net afgeraden hebben om te gaan groeten.)
- Als leerkracht kan je
helpen door aandacht te hebben voor hun verdriet, door met hen te praten,
schrijven, tekenen over de gebeurtenis.
Rouwtaak 2: het toelaten
van de pijn van het verlies
De enige weg is recht door
de pijn heen te gaan, zowel fysiek als emotioneel. Er is geen weg om de pijn.
Als je probeert de pijn te onderdrukken, loop je later het risico om een
depressie te ontwikkelen.
Vertaling naar kinderen:
- De pijntolerantie van
kinderen is laag. Daarom wisselen ze verdriet en pijn af met spelen. Kinderen
proberen afleiding te zoeken, rouwen met onderbrekingen. Dit is niet fout!
Kinderen moeten er zelf aan toe zijn om de confrontatie met hun gevoelens aan
te gaan.
- Deze rouwtaak gaat om
het uitdrukken van en omgaan met gevoelens. Dit lukt kinderen nog niet altijd.
Daardoor ontstaan soms psychosomatische klachten. Geblokkeerde energie wordt
opgeslagen en komt op een keer tot uitbarsting. Dit staat dan meestal niet in
verhouding tot de situatie op dat moment.
Hoe kinderen helpen met
deze rouwtaak?
- Gevoelens benoemen,
zodat kinderen leren het onderscheid te maken tussen de verschillende gevoelens
(pijn, verdriet, boosheid, agressie, jaloezie, schuld).
- Een klimaat creëren
waarin kinderen zich veilig genoeg voelen om hun gevoelens naar buiten te
brengen.
- Schep kansen om
gevoelens op een andere manier te uiten dan met woorden.
- Spreek de naam van de
overledene regelmatig uit, maar breng hem ook niet te pas en te onpas ter
sprake.
- Het is belangrijk dat
ook blijheid wordt toegelaten! Zorg voor een goede lichamelijke, emotionele en
spirituele ondersteuning.
Rouwtaak 3: het aanpassen
aan een situatie waarin de overledene afwezig is
Afhankelijk van de relatie
die je had met de overledene en de rollen die hij voor jou vervulde, moet je je
aanpassen aan een nieuw leven. Je moet vervanging zoeken voor bepaalde functies
en taken, maar soms moet je je ook aanpassen aan statusverlies.
Vertaling naar kinderen:
- Dingen die ze vroeger
samen deden met de overledene, moeten ze nu ineens alleen doen. Gebeurtenissen
(verjaardag, moederdag, Kerst, ...) confronteren de kinderen steeds weer met
het verlies.
- De andere ouder zal meer
zorgtaken en huishoudelijke taken op zich moeten nemen, maar het kind zal ook
een aantal verantwoordelijkheden bij krijgen en nieuwe vaardigheden moeten
leren.
- Kinderen beseffen
geleidelijk aan dat er meerdere soorten verlies zijn: familie of vrienden die
afhaken, inkomensverlies, ...
- Kinderen beseffen dat
herinneringen vervagen. Je kan deze levend houden door brieven, bandopnames,
foto's te gebruiken. Herinneringen zijn in deze rouwtaak heel belangrijk, zowel
leuke als minder leuke. Rituelen kunnen daarbij helpen.
- Met de dood stopt het
leven, maar niet de relatie die men met deze persoon had.
Hoe kinderen helpen met
deze rouwtaak?
- Blijf goed luisteren
naar de kinderen.
- Een herinneringsboek of
bewaardoos maken.
- Geef kinderen het
perspectief dat er een moment komt dat het verlies niet meer allesoverheersend
zal zijn. Maar dat dit niet wil zeggen dat ze de overledene vergeten zijn.
- Bij het overlijden van
een ouder, kan het kind een aantal taken en verantwoordelijkheden overnemen.
Maar het kind mag de plaats niet innemen, het moet kind kunnen blijven.
Rouwtaak 4: de overledene
emotioneel een plaats geven en de draad van het leven weer oppikken
Je emotioneel los maken
van de overledene en je emotionele energie in andere relaties en dingen
investeren. Als je deze taak niet afwerkt, ben je niet in staat om van anderen
te (durven) houden.
Een afgewerkt rouwproces
is merkbaar als men terug kan genieten van alledaagse dingen, de problemen van
het leven terug aankan en men minder in beslag wordt genomen door het verdriet.
Het eindresultaat is integratie
van het verlies en niet het
vergeten van het verlies.
Vertaling naar kinderen:
- Het kind leeft verder met een
dode in het hart. De overledene is daardoor heel dicht bij het kind en kan op
deze manier zijn kracht doorgeven. Sommige kinderen hebben het gevoel dat de
overledene er is op momenten dat ze hem nodig hebben.
Hoe kinderen helpen met
deze rouwtaak?
- Ook na lange tijd
blijven luisteren, hoe vaak ze hun verhaal ook al verteld hebben.
- Kinderen moeten zich
veilig blijven voelen om hun gevoelens te uiten.
- Herinneringen blijven
ophalen, de naam van de overledene blijven noemen. Ook al is er een nieuwe
partner, die kan de plaats van de overleden ouder niet innemen.
Besluit
Rouw is als een schaduw
die je meedraagt en die af en toe torenhoog voor je staat. Het gemis komt steeds
terug bij belangrijke gebeurtenissen (trouwen, kinderen krijgen, ...). Maar wie
op een gezonde manier heeft gerouwd, kan nadien weer verder met het leven.
[1]
Thomas
(geraadpleegd 07/07/2013). KULeuven: Thomas: Pastoraal: Rouwen op
school: 1.2 Rouwmodel van Worden + vertaling naar jongeren. [Online].
Beschikbaar: http://www.kuleuven.be/thomas/page/rouwen-op-school/.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten