In de methode van TOV [1] werd dit thema uitgewerkt om
‘de dood’ voor 5-jarigen bespreekbaar te maken. Kleuters worden meestal niet zo
vaak met de dood in hun directe omgeving geconfronteerd. Maar ze zijn wel
nieuwsgierig naar de ‘dood’ en ‘het leven na de dood’ als er over iemand die
overleden is, gesproken wordt of als ze een dood dier zien liggen. Ze stellen
vragen aan de volwassenen om beter te begrijpen wat ze nog niet kunnen
bevatten.
Als je kinderen kansen geeft om
met hun verdriet te leren omgaan, maak je hen sterker om te kunnen rouwen na
het overlijden van iemand die hen dierbaar is.
Enkele sterke punten aan dit thema:
-
Je kan het BC op verschillende momenten in het jaar aanbieden, wanneer
het in jouw jaarprogramma het beste uitkomt.
-
Achtergrondinformatie voor de kleuterleid(st)er waarin uitgelegd wordt
hoe jonge kinderen de dood ‘begrijpen’ en hoe ze omgaan met hun verdriet. Ik
herkende heel veel zaken die ook al in mijn eerdere blogposts werden aangehaald
(de artikels uit 'Kleuters en ik' en de site van 'Thomas').
-
Referenties van bruikbare boeken, zowel voor de kleuterleid(st)er als
voor de kleuters. Voor de prentenboeken is zelfs een korte inhoud weergegeven.
-
Achtergrondinformatie hoe men in het Jodendom, Islam, Hindoeïsme en Humanisme
omgaat met de dood. In de vaak multiculturele klassen van vandaag is dat een
welkome aanvulling.
-
De ouders worden betrokken/geïnformeerd via een brief die vooraf wordt
meegegeven. Er wordt gevraagd naar een foto of voorwerp van een overleden familielid
voor in de herinneringshoek en er wordt gevraagd of er een verwant op het
kerkhof begraven ligt.. Zo kan de beleving van het thema voor de kleuters een
persoonlijke vertaling krijgen.
-
Via de activiteiten kan je belangrijke, maar niet zo voor de hand
liggende doelen realiseren:
1. Verbondenheid
met zichzelf: leren omgaan met verdriet, leren dat herinneringen sterkte kunnen geven bij het omgaan met verdriet. (= klemtoon tijdens de eerste week)
2. Geloofstaal
verkennen en groeien in symboolgevoeligheid door christelijke
begrafenisrituelen te verkennen. (= klemtoon tijdens de tweede week)
-
Door te vertrekken vanuit een prentenboek, bied je de kleuters
heel veel inlevingskansen. Ze gaan spontaan hun eigen ervaringen vergelijken
met die van de personages uit het boek.
-
8 activiteiten die je als sterke klassikale impressie kan gebruiken, met
een heleboel verwerkingsmogelijkheden:
1.
het eerste deel van het verhaal ‘Vaarwel Rune’
aansluitende klassikale activiteiten
§ kringgesprek rond
de gevoelens blij, bang en verdrietig
§ gebedsritueel
aansluitende
groepsactiviteiten
§ het verhaal
natekenen
§ nat in nat
schilderen, net zoals in het prentenboek
2.
Herinneringshoek inrichten en troostlied aanbrengen
Als inleiding wordt het verhaal kort herhaald, met
nadruk op de gevoelens (blij, bang, verdrietig) die aan bod komen. In een
kringgesprek mogen kleuters hun eigen ervaringen rond een overlijden vertellen.
Nadien wordt de herinneringshoek ingericht met aandacht voor
symboolgevoeligheid: kleuren koppelen aan gevoelens en ervaringen
§ een zwart doek voor
als het pijn doet in ons hart, wanneer iemand gestorven is.
§ een zwart en wit
doek omdat het niet donker blijft in ons hart. Er is ook plaats voor leuke,
aangename herinneringen.
§ een wit doek omdat je
na een overlijden toch ook nog vrolijke dagen zal kennen.
De herinneringhoek
zal je voldoende ruim moeten voorzien, want er komt een heel gamma van
mogelijke activiteiten aan bod: muziek beluisteren, dia’s bekijken, een
gevoelensboek bekijken, tekeningen maken over herinneringen.
Na het inrichten
wordt het troostlied beluisterd en wordt er een stiltemoment gehouden en
gebeden (met ruimte voor vrij gebed van de kleuters).
aansluitende
groepsactiviteiten
§ het verhaal
natekenen
§ een gevoelsbord
maken: gezichtsuitdrukkingen volgens gevoel op een bord kleven, in het midden
een wijzer aanbrengen met splitpen
§ gezichtjes maken
uit gekleurd brooddeeg, kleuters laten verwoorden welk gevoel iedere kleur
brooddeeg oproept
3.
het tweede deel van het verhaal ‘Vaarwel Rune’
aansluitende klassikale activiteiten
§ een gesprek over
het verhaal
§ het troostlied
herbeluisteren
§ stiltemoment met
gebed (met ruimte voor persoonlijk gebed van de kleuters)
aansluitende
groepsactiviteiten
§ een herinneringszon
maken: de ene kant van de zon is zwart, de andere geel. Op het gele hart kleef
je een foto of maak je een tekening van de overledene. Op de gele stralen
kleef/teken je allerlei fijne herinneringen. Je plooit de stralen dicht, zodat
de zwarte achterzijde de gele voorkant bedekt. Dit is voor als je heel
verdrietig bent. Door aan leuke herinneringen te denken (en dus zwarte stralen
open te plooien), komt er weer steeds meer licht in je hart.
Ik vind dit een
ongelooflijk mooie vormgeving voor het leren omgaan met verdriet!
§ een kleurenbol
maken: de binnenkant van een kaasdoos schilder je zwart, de buitenkant versier
je kleurig. Je steekt een lint door gaatjes in beide delen. Als je droevig
bent, maak je daar een tekening van en je stopt ze aan de donkere binnenkant.
Dan draai je de bol met behulp van de linten. Door naar de kleuren te kijken,
vergeet je even je verdriet.
Dit is ook een mooi
symbool, maar niet half zo krachtig (voor mij persoonlijk) als de
herinneringszon.
4.
Kringgesprek over begraven en filosoferen over leven na de dood
Het verhaal wordt kort herhaald. Via een
kringgesprek maken de kleuters kennis met begrafenisrituelen en gebruiken, o.a.
kledij, bloemen, muziek, begraven.
aansluitende
groepsactiviteiten
§ filosoferen over
hoe het is als je dood bent (BA)
§ het verhaal natekenen
§ tekenen van een
situatie waarin iemand je troost
5. Het derde deel van het verhaal ‘Vaarwel Rune’
aansluitende klassikale activiteiten
§ een gesprek over
het verhaal
§ muzikale
verwerking: ‘winter’ en ‘lente’ van Antonio Vivaldi beluisteren en verwoorden
welke emoties er in de muziek schuilen
§ stiltemoment met
een gedicht van Nannie Kuiper ‘dood’ en met gebed (met ruimte voor persoonlijk
gebed van de kleuters)
aansluitende
groepsactiviteiten
§ het verhaal
natekenen
6.
Troostlied zingen en gedenksteen maken
Het troostlied wordt geleerd als samenvatting van
het verhaal ‘Vaarwel Rune’.
aansluitende klassikale activiteiten
§ duiding waarom de
gedenkstenen gemaakt zullen worden
§ gebed
aansluitende
groepsactiviteiten
§ een gedenksteen
maken: er wordt een gedenksteen gemaakt om tijdens de exploratie (van de
volgende dag) op het graf van een overleden familielid van een kleuter te
plaatsen én ook een om in de herinneringshoek te plaatsen.
Persoonlijk zie ik
deze activiteit niet zitten, maar zou ik opteren voor het alternatief, namelijk
een bloemstukje maken.
§ met de tekeningen die de kleuters doorheen de
week gemaakt hebben, wordt een klasboek gemaakt van het verhaal van Rune. Dit
komt in de herinneringshoek.
§ een herdenkingskei
maken (net zoals bij de Joden gebruikelijk is) om bij de exploratie op een graf
naar keuze achter te laten.
7.
Kerkofbezoek
De kleuters maken kennis met christelijke
gebruiken, symbolen en rituelen op een begraafplaats, o.a. wat staat er op een
graf (naam, foto, geboorte- en sterfdatum, kruis), strooiweide, columbarium,
kindergraven die een aparte plaats krijgen. Overleden familieleden van de
kleuters kunnen herdacht worden.
8.
Viering:
Het zelfgetekende boek wordt in de kring bewonderd.
Het troostlied wordt gezongen.
Ritueel om los te laten: de kleuters tekenen iets
waardoor ze verdriet hadden. Nadien wordt van dit papiertje een bootje
gevouwen. Terwijl zachte muziek speelt, worden de bootjes in een kom met water
gezet. De kleuterleid(st)er duidt dat ereen tijd is om verdrietig te zijn, maar
dat er ook een tijd is om het verdriet weer los te laten en terug vrolijk te
worden.
nabespreking van het kerkhofbezoek en viering:
terugblikken op de exploratie op basis van de foto’s die gemaakt zijn. Nadien
worden gezamenlijk de doden herdacht met behulp van allerlei christelijke
symbolen/gebruiken: een kruis, een kaars, keitjes met de naam van de
overledene, een gebed.
- Er worden tips
gegeven om het BC te verankeren, ook na het afronden ervan. Op deze manier kan
er gemakkelijk naar verwezen worden als er zich plots een overlijden voordoet.
Dan kan je makkelijk terugblikken op de eerdere ervaringen.
- Er wordt vaak verwezen naar de
axenroos. Dit is heel handig voor scholen waar men daarvan gebruik maakt.
Besluit:
Heel wat bruikbare ideeën worden aangereikt om de dood bespreekbaar te
maken in de klas, om de bijhorende gevoelens al op een veilige manier te
verkennen. Niet alle ideeën zijn even vernieuwend of spectaculair. Maar er zijn
er wel 3 die er (voor mij) uitspringen:
§ het inrichten van
een herinneringshoek
§ een herinneringszon
maken
§ het ritueel om los
te laten: een bootje te water laten
Drie absolute aanraders!
[1] Callens, E., Claeys, V., Leterme, C. (2004). TOV kleuters 5 jaar: handleiding. Kapellen: Pelckmans.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten